Geneesmiddelen die in de Belgische apotheken worden verkocht, zijn van goede kwaliteit, veilig en doeltreffend. Ze worden streng gecontroleerd door het Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (fagg). Toch kunnen sommige patiënten last hebben van bijwerkingen van het geneesmiddel die nog niet bekend waren. Elk geneesmiddel kan immers onbedoelde neveneffecten met zich meebrengen.
Wat zijn bijwerkingen van geneesmiddelen?
Misselijkheid, hoofdpijn, jeuk, slaperigheid, diarree, wazig zijn, vermoeidheid, huiduitslag... bijwerkingen zijn schadelijke en onbedoelde klachten die kunnen optreden bij je medische behandeling. Die onbedoelde effecten kunnen ontstaan bij een normaal gebruik van een geneesmiddel, maar ze kunnen ook het gevolg zijn van medische fouten, een verkeerd gebruik, misbruik of overdoses. Sommige ongewenste effecten kunnen erg vervelend zijn en het genezingsproces doen vertragen. Andere kunnen een gevaar vormen voor de gezondheid. Het is daarom belangrijk om altijd goed de bijsluiter te lezen alvorens een geneesmiddel te gebruiken. Of vraag advies aan je apotheker of arts, zeker wanneer je de indruk hebt dat de bijwerkingen ernstig worden.
Een eindeloze lijst in de bijsluiter
In de bijsluiter van sommige geneesmiddelen is de rubriek over bijwerkingen wel erg lang. Geen paniek: dit betekent niet dat de vermelde nevenwerkingen zullen optreden. Het is heel goed mogelijk dat je geen last krijgt, maar uiteraard is het van belang om er wel alert op te zijn. Bovendien stelt zo’n overzicht van mogelijke nevenwerkingen je in staat om de nodige voorzorgsmaatregelen te treffen (bijvoorbeeld het besturen van een voertuig vermijden wanneer het geneesmiddel dat je net hebt ingenomen slaperigheid kan veroorzaken).
Het optreden van bijwerkingen
In het algemeen kan je stellen dat de meest voorkomende bijwerkingen van geneesmiddelen het gevolg zijn van de geneesmiddelen zelf (samenstelling en eigenschappen), de bijzondere kenmerken van de patiënt (bijvoorbeeld ouderdom, roken, ziekte of allergie), of de wisselwerking tussen het geneesmiddel en andere gezondheidsproducten en/of andere producten (bijvoorbeeld alcohol, tabak, pompelmoessap,...).
Ernstige bijwerkingen
Men spreekt van ernstige bijwerkingen wanneer die leiden tot een ziekenhuisopname of verlenging ervan, levensgevaar, overlijden, blijvende of significante invaliditeit, arbeidsongeschiktheid, een aangeboren afwijking of misvorming. Ernstige neveneffecten komen gelukkig zelden voor, maar bepaalde signalen mogen niet zomaar genegeerd worden: het optreden van vochtophoping (oedeem) of huiduitslag, bloedingen, ongewone (spier)spasmen, beven, een versnelde hartslag.. Neem bij twijfel steeds contact op met je arts of apotheker.
Enkele tips om bijwerkingen te voorkomen
- Lees voor gebruik aandachtig de bijsluiter;
- Respecteer de voorgeschreven hoeveelheden en de richtlijnen. Pas de dosering nooit zelf aan;
- Gebruik nooit geneesmiddelen van iemand anders. In jouw geval zijn ze misschien niet aangewezen of kunnen ze mogelijk wisselwerkingen veroorzaken met geneesmiddelen die je al gebruikt. Bijkomend weet je arts of apotheker dan niet wat je precies slikt en bijgevolg kan hij de oorzaak van de bijwerkingen niet goed bepalen.
Een ongewenst effect? Praat erover met je arts of apotheker!
Zorgverstrekkers hebben een belangrijke taak in de opvolging van ongewenste neveneffecten. Een bijwerking kan erop wijzen dat de behandeling moet worden aangepast. In België is het daarom aanbevolen om (vermoedelijke) bijwerkingen in eerste instantie steeds te melden aan je arts of apotheker. Als expert van het geneesmiddel kan de apotheker steeds advies geven rond een correct gebruikt om zo de risico’s op bijwerkingen te voorkomen of te beperken.
Neveneffecten die waargenomen zijn tijdens klinische studies, uitgevoerd voor het op de markt brengen van een geneesmiddel, worden vermeld in de bijsluiter. Eens in de handel, wordt een geneesmiddel gedurende jaren door een meer diverse groep gebruikt (bijvoorbeeld door patiënten met meerdere aandoeningen, baby’s, kinderen of ouderen), en dat vaak in andere omstandigheden dan die van de klinische studies. Sommige zeldzame of laattijdig optredende bijwerkingen worden dan pas ontdekt nadat een geneesmiddel al op de markt is.
De risicobatenverhouding van een geneesmiddel kan dus na verloop van tijd evolueren omdat door een groter gebruik meer informatie bekend raakte over het veiligheidsprofiel ervan. Daarom is het zo belangrijk om bijwerkingen te melden. Zeker als het gaat om vervelende of potentieel ernstige neveneffecten. Als je je arts hierover aanspreekt, dan kan hij jouw behandeling indien nodig wijzigen of aanpassen. Je kan gerust eerst raad vragen aan je apotheker: hij is immers de expert van het geneesmiddel.
Help geneesmiddelen nog veiliger te maken
Europese geneesmiddelenautoriteiten stellen vandaag een onderrapportering van geneesmiddelgerelateerde problemen vast. Zij rekenen op meer spontane meldingen van patiënten én zorgverleners (artsen, apothekers, verpleegkundigen en vroedkundigen) om geneesmiddelen nog veiliger te maken. In 2016 nam het fagg in ons land alvast deel aan een Europese bewustmakingscampagne over het melden van vermoedelijke neveneffecten. Het geneesmiddelenagentschap vroeg zelf ook aandacht voor de problematiek met een eigen sensibiliseringscampagne ‘Een geneesmiddel is geen snoepje’. De campagne heeft het onder andere over het optreden van ongewenste effecten en de risico-batenverhouding van een geneesmiddel.
Hoe kan je bijwerkingen melden?
Door het melden van bijwerkingen, help je ook andere patiënten. Bij een mogelijk (algemeen) probleem, kunnen er dan sneller maatregelen genomen worden. Indien er vermoedelijke nevenwerkingen optreden, kan je in eerste instantie steeds terecht bij je arts of apotheker.